آهنگ یا لحن

آهنگ یالحن
دو جملة پا یین را در نظر بگیرید:
دیشب هوا بارانی بود. دیشب هوا بارانی بود؟
می بینید که هر دو جمله ، واژه های یکسانی دارند و تنها نشانۀ سجاوندی، نمایان کنندۀ نوع آنها )خبری یا پرسشی( است؛ به عبارت دیگر، در جملة دوم واژۀ پرسشی )از قبیلِ آیا  ( نیامده است تا نوع جمله را مشخّص کند.

بدین ترتیب ما در اینجا با توجّه به نشانۀ سجاوندی، جملۀ اوّل را با «آهنگ و لحن » خبری و جملۀ دوم را با آهنگ و لحن پرسشی می خوانیم. منظور از آهنگ و لحن، زیر و بمیِ صداست.

اگر جملۀ«دیشب هوا بارانی بود » را با آهنگ خبری بخوانیم، صدای ما در پایان بم تر می شود؛ اما اگر همین جمله را با آهنگ پرسشی بخوانیم، صدایمان در پایان زیرتر یا نازک تر می شود و شنونده از همین آهنگ یا زیر و بمیِ صدا، به خبری یا پرسشی بودنِ جمله پی می برد.

در مجموع، هریک از انواع چهارگانۀ جمله (خبری، پرسشی، امری، عاطفی) آهنگ و لحن ویژه ای دارند که در حالت ها و موقعیت های گوناگون متفاوت است.